نسبت دین و سیاست در ادیان ایران باستان با تکیه بر دوران هخامنشی و ساسانی

هدف این پژوهش، شناخت و واکاوی نسبت یا رابطه ی میان اندیشه ی سیاسی با اندیشه ی دینی در ادیان ایران باستان، و به ویژه ادیان رایج در دوره های تاریخی هخامنشی و ساسانی بوده است. اهمیت این پژوهش در آن جاست که بدون شناختِ نوع رابطه و نسبت اندیشه ی سیاسی با اندیشه ی دینی و هم چنین میزان تأثیرات متقابل این دو مقوله بر هم در طول تاریخ ایران، نمی توان عناصر فکری، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه ی امروز را نقد و تحلیل کرد. در این رساله ابتدا به بررسی پیشینه ی اندیشه ی سیاسی در آیین مزدایی پرداخته شده که نتیجه ی آن تصدیق به وجود گونه ای از اندیشه یا فلسفه ی سیاسی در آیین مزدایی است. سپس کوشش می شود با تکیه بر اسطوره، به عنوان تنها سند از دوران پیش تاریخی، و همین طور متون دینی، گزارش های تاریخی، یافته های باستان شناسی و منابع مادّی (سنگ نگاره و غیره)، مجموعه ای از آموزه های دینی و عناصر فکری ـ فرهنگی که به عنوان بستر و پایه ی اندیشه ی سیاسی و هم چنین تشکیل نظام های سیاسی در ایران دخیل بوده، تدوین شود. مرور متون دینی و شواهد تاریخی در کنار شیوه ی تحلیلی در ارزیابی و بررسی مفاهیم کلیدی، نشان دهنده ی وابستگی بنیادین اندیشه ی سیاسی و دینی در ایران باستان بوده است. امری که مهم ترین نمود آن را در اندیشه ی «خاستگاه الهی قدرت» یا «مشروعیت آسمانی» شاه یا حاکم می توان دید.رویکرد این رساله آن است که به صورت تحلیلی و البته با ارجاع به اساطیر، به عنوان تنها اسناد از دوران پیش تاریخی، متون دینی، گزارش های تاریخی، یافته های باستان شناسی و رجوع به آثار هنری و منابع فرهنگ مادّی (سنگ نگاره ها و غیره)، مجموعه ای از اندیشه های دینی و عناصر فکری ـ فرهنگی را که به عنوان بستر و پایه ی اندیشه ی سیاسی و حتی نظام های سیاسی می تواند لحاظ شود، برشمارد. برای رسیدن به هدف رساله، که همانا روشن کردن نسبت اندیشه ی سیاسی و دینی در اندیشه ی ایران باستان است، جست وجو در تاریخ اندیشه و ادیان بزرگ ایرانِ پیش از اسلام، لازم ترین کار است که البته پیامدش دست یافتن به چارچوب ها و بسترهایی است که اندیشه ی سیاسی ایرانی در آن روئیده و بالیده است. مطلبی که هر یک از فصول چهارگانه ی این رساله برای نمایش و توجیه آن تنظیم شده اند. فصل نخست با رجوع به متون معتبر دینی به کاوش در ریشه های اندیشه ی سیاسی در آیین مزدایی پرداخته و فصل دوم با تکیه بر اساطیر و گزارش های تاریخی در پی بازشناسی گونه ای از اندیشه ی سیاسی در طول تاریخ ایران است. در فصل سوم و چهارم هم کوشش شد تا با رجوع به اسناد دینی و تاریخی و هم چنین داده های باستان شناختی و تحلیل منابع مادّی بازمانده از دوران کهن، نوع ارتباط اندیشه و نظام سیاسی دوران هخامنشی و ساسانی با اندیشه ی دینی مورد بررسی قرار گیرد.